Περιγραφή
Πώς θυμούνται οι άνθρωποι τις πόλεις; Πώς αφηγούνται το παρελθόν τους μέσα σ’ αυτές και το παρελθόν των ίδιων των πόλεων; Πώς η μνήμη τους παράγει καινούργια νοήματα των πόλεων; Εμπειρίες όπως ο αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση ποια σημασία αποκτούν στις αναμνήσεις εκείνων που τις έχουν βιώσει στην καθημερινή τους ζωή; Ποια σχέση έχουν οι ιστορίες που προσφέρουν οι προφορικές μαρτυρίες για τις πόλεις με τις εδραιωμένες δημόσιες εικόνες και βιογραφίες των πόλεων;
Σημείο εκκίνησης αυτού του τόμου είναι δύο βασικές παραδοχές. Ότι η συνάντηση ανάμεσα στη μελέτη του αστικού χώρου και την προφορική ιστορία μπορεί να γεννήσει πρωτότυπες και ριζοσπαστικές μορφές ιστορίας των πόλεων και των ανθρώπων που τις κατοικούν περιστασιακά ή μόνιμα. Και ότι χρόνος και χώρος συγκροτούν εξίσου την ιστορική εμπειρία και, συνεπώς, τη μνήμη που συνθέτει την προφορική μαρτυρία. Καθώς η προφορική ιστορία εργάζεται σε στενή σχέση με τον συγκεκριμένο κάθε φορά τόπο, βοηθά ώστε να αρθρωθεί το πώς οι άνθρωποι τον βιώνουν και συχνά καταφέρνει να αλλάξει τις καθιερωμένες προσλήψεις γι’ αυτόν. Έτσι, μέσα από τη συλλογή και την ανάλυση των προφορικών μαρτυριών δίνεται η δυνατότητα να εννοιολογηθεί η ποικιλία του τοπικού και να αναδειχθούν οι πολλές πόλεις μέσα στην πόλη. Οι συγγραφείς του τόμου μελετούν με ποιους τρόπους η διαδικασία της μνήμης που ενεργοποιεί η προφορική αφήγηση διαμεσολαβεί την εμπειρία της πόλης, τι αποσιωπά, πώς διαχειρίζεται το τραυματικό και το καθημερινό. Εστιάζουν στις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις ανάμεσα στην ατομική και τη συλλογική μνήμη και εντοπίζουν σημεία στα οποία η κοινωνική μνήμη συμμορφώνεται και άλλα στα οποία αντιστέκεται στα ηγεμονικά αφηγήματα του αστικού χώρου. Ενδιαφέρονται για τους “άλλους” των πόλεων, τις μνήμες που κουβαλάνε και τις μνήμες που δημιουργούν σε νέους τόπους εγκατάστασης. Στους αστικούς χώρους ένα πλήθος αναμνήσεων διαφορετικών ομάδων διασταυρώνονται ή επικαλύπτονται σχηματίζοντας αστικά παλίμψηστα. Αυτά τα παλίμψηστα διαπλέκονται, με ποικίλες μορφές, με τους λόγους για το διαφορετικό και τους λόγους του μίσους επηρεάζοντας τις ταυτότητες, τις σωματικές συναντήσεις και τις πρακτικές που διαγράφουν τον ιστό των σύγχρονων πόλεων. Λόγω του δεσμού που η προφορική ιστορία διατηρεί με την τοπικότητα, την υποκειμενικότητα και την εμπειρία, μπορεί να επεξεργάζεται τέτοιες πλευρές του αστικού φαινομένου ως μέρος μιας ιστορίας των πόλεων με πολλές αποχρώσεις, γωνίες και πτυχές. Η προφορική μαρτυρία μπορεί να αποσταθεροποιεί εικόνες του χώρου που θεωρούνται αμετάβλητες και να επιτρέπει συνδέσεις ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν αλλά και ανάμεσα στα διαφορετικά υποκείμενα που βιώνουν αυτή την αλλαγή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Δήμητρα Λαμπροπούλου
Πόλη, μνήμη και προφορική ιστορία
ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΟΛΕΩΝ
– Μάρλεν Μούλιου: Εισαγωγή
– Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν & Ιουλία Πεντάζου
Σχεδιάζοντας το Μουσείο πόλης του Βόλου. Η υπόσχεση και οι προκλήσεις των προφορικών μαρτυριών
– Μάρλεν Μούλιου
Η δική μου/μας πόλη… Συμμετοχικές πρακτικές για τη συλλογή της μνήμης του αστικού χώρου και η συμβολή των μουσείων πόλεων
ΧΩΡΟΣ, ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ: ΟΡΑΤΑ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΑ ΣΥΝΟΡΑ
– Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν: Εισαγωγή
Αλεξάνδρα Σιώτου
Το “πάρκο των ανεπιθύμητων εραστών”. Αναγνώσεις του δημόσιου χώρου μέσα από τη συναισθηματική καθημερινότητα των βουλγάρων μεταναστριών
– Ειρήνη Ηλιοπούλου
Ο κοινωνικός χώρος της σύγκρουσης. Ορατά και αόρατα τείχη στο παράδειγμα της παλιάς πόλης της Λευκωσίας
– Μαρία Καραστεργίου
“Εδώ στο Βόλο οι πρόσφυγες φέραν το ποδόσφαιρο”. Το γήπεδο της Νίκης ως τόπος μνήμης, ταυτότητας και ιστορίας των προσφύγων της Νέας Ιωνίας Βόλου
– Ελένη Σιδέρη
Οι “πόλεις” του Βόλου. Μνήμη, διατοπικότητα και κινητικότητα
ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΑΤΤΙΚΟ ΧΩΡΟ
– Δήμητρα Λαμπροπούλου: Εισαγωγή
– Ελένη Καλλιμοπούλου
Ακούω – βλέπω – σιωπώ. Αισθητηριακή ιστορία και προφορικές μαρτυρίες στη Θεσσαλονίκη των προσφύγων
– Γιάννης Κολοβός
Νεανικές υποκουλτούρες, αστικοί νομαδισμοί… Η πορεία της σκηνής πανκ στην Αθήνα από το 1979 έως σήμερα
– Παναγιώτης Κ. Πούλος
Απόηχοι της οθωμανικής πόλης στα καλλιτεχνικά σαλόνια (meclis) της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης
ΑΣΤΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ Η ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ
– Τασούλα Βερβενιώτη: Εισαγωγή
– Βασιλική Λάζου
Χαρτογραφώντας την πόλη του Βόλου στη δεκαετία του 1940. Η πλατεία Ελευθερίας
– Κωνσταντίνο Μπάδα
Σιωπές και μνήμες της πόλης των Ιωαννίνων στη δεκαετία του 1940
– Ιωάννης Καρακατσιάνης
Πώς επιβιώνουν οι πόλεις μετά την κρίση; Στοιχεία για μια κοινωνική ιστορία της μετεμφυλιακής ελληνικής επαρχιακής πόλης
ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
– Ποθητή Χαντζαρούλα: Εισαγωγή
– Αικατερίνη Σ. Μάρκου
Μνημεία, δημόσιοι και λατρευτικοί χώροι της Ξάνθης στις μνήμες μουσουλμάνων και χριστιανών και η βιωματική εμπειρία της πόλης
– Ειρήνη Νάκου
Μνήμη και συγκρότηση της πόλης. Πόλη και συγκρότηση της μνήμης
– Ανδρομάχη Οικονόμου
Πολλαπλές όψεις της μνήμης. Ανασυγκροτώντας την σύγχρονη εικόνα και ταυτότητα της πόλης των Θηβών μέσα από τον προφορικό αφηγηματικό λόγο
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
– Τασούλα Βερβενιώτη
Οι ομάδες προφορικής ιστορίας στην Αθήνα, εν μέσω Κρίσης και Ιστορίας
Οι συντελεστές του τόμου
