ΕΙΔΑ – I SAW [ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ]

Είδα…
Κοιτάζοντας και διαβάζοντας στις σελίδες του βιβλίου αυτού είναι αμέσως αντιληπτό ότι η Στέλλα Νόστου έχει μια λακωνική στάση και στον τρόπο με τον οποίο φωτογραφίζει αλλά και σ’ αυτά που καταθέτει γραπτός για όσα φωτογραφίζει. Μας δείχνει αυτά που είδε χωρίς να μας δίνει περαιτέρω λεπτομέρειες πέρα από μια συντομότατη αναφορά στον εκάστοτε τόπο. Ήδη από τον τίτλο και βέβαια με τις φωτογραφίες της δηλώνει: “Αυτά είδα” ή “Αυτά τα είδα”. Τούτο δεν είναι μια απλή δήλωση που μπορεί να εκληφθεί αβασάνιστα. Για ευνόητους στην εποχή μας λόγους το βλέπειν έχει αποκτήσει έναν απολύτως κεντρικό ρόλο στην επιστημολογία και γενικώς στη θεωρία της νεωτερικότητας. Στα ελληνικά έχει και μια προβληματική αλλά και ενδιαφέρουσα πολυσημία, καθώς μπορεί να σημαίνει και την επιφανειακή επαφή αλλά και την ενδελεχή παρατήρηση. Μπορεί επομένως να συνδεθεί με τον έλεγχο και την επιτήρηση (σ’ ένα πλαίσιο εμπνευσμένο από τη σκέψη του Michel Foucault) αλλά και με την αστραπιαία -ενίοτε επιπόλαια αλλά πάντα σημαντική ως πηγή γνώσης και αυτοσυγκράτησης- συναναστροφή σ’ ένα μητροπολιτικό περιβάλλον (αν θέλουμε να βάλουμε στη συζήτηση τον Charles Baudelaire και τον πλάνητά του). Η δε φωτογραφία ως μια κατεξοχήν νεωτερική τεχνολογία έχει επίσης συνδεθεί με όλες αυτές τις αποχρώσεις του κοιτάγματος. Οι θεράποντές της, ήδη από τις απαρχές, κατάλαβαν ότι με ένα σκοτεινό κουτί που διαθέτει άνοιγμα στον έξω κόσμο από τη μια πλευρά του και μια φωτοευαίσθητη πλάτη στην απέναντι πλευρά του μπορούσαν να καταγράψουν με ανάλαφρη διάθεση το απολύτως εφήμερο, αλλά και με αίσθηση καθήκοντος το ιστορικά βαρύνον. Να πλάσουν ως καλλιτέχνες αλλά και να καταγράψουν ως επιστήμονες. Ό,τι και να έκαναν, ωστόσο, η μηχανή ήταν σαν να το προόριζε για την αιωνιότητα δίνοντάς του το βάρος του φωτοχημικού ίχνους της πραγματικότητας.
Είναι αυτό ακριβώς το βάρος που κουβαλά το ρήμα “είδα”. Ο παρελθοντικός χρόνος συνιστά την κατ’ εξοχήν χρονικότητα του μέσου της φωτογραφίας. Από εδώ αντλεί τα τεκμηριωτικά της εχέγγυα. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον ότι το βιβλίο της Νόστου ανοίγει θεματοποιώντας ουσιαστικά την επιστημολογική θέση του φωτογραφικού μέσου. Το κοίταγμα δεν μπορεί να είναι για τα παιδιά επιφανειακό συναπάντημα. Το ερώτημα που τους απευθύνουμε, ενίοτε σχεδόν ρητορικά, ρωτώντας τα “τι είδαν” όταν πηγαίνουν κάπου και δεν είμαστε εκεί, ή για να δούμε με τα μάτια τους όταν έχουμε βρεθεί εκεί, θέτει σε κίνηση μια πολύπλοκη διαδικασία ανάκλησης, περιγραφής και έκτων υστέρων κατανόησης, ειδικά σε περιβάλλοντα όπως τα μουσεία όπου το ζητούμενο είναι να βλέπεις. […] (Από το σημείωμα του Κώστα Ιωαννίδη)