Περί του πρώτου θεμέλιου λόγου της διάκρισης των διευθύνσεων στον χώρο

Τι είναι ο χώρος; Είναι άραγε –όπως ισχυρίζεται ο Νεύτωνας– μια πραγματική και αυθυπόστατη οντότητα, ανεξάρτητη από τα όντα που ο ίδιος εμπεριέχει, ένας χώρος δηλαδή «απόλυτος»; Ή μήπως δεν είναι μάλλον παρά –όπως διατείνεται ο Λάιμπνιτς– ένα προϊόν αφαίρεσης, η συσχέτιση των όντων ειλημμένη καθ’ αυτήν, ένας χώρος δηλαδή «σχετικός»; Η συντομότατη, όμως και μεστότατη πραγματεία Περί του πρώτου θεμέλιου λόγου της διάκρισης των διευθύνσεων στον χώρο, η οποία συντάχθηκε και δημοσιεύθηκε το 1768 (δύο μόλις χρόνια προτού ξεκινήσει η σιωπή και βαθιά περισυλλογή του Καντ που οδήγησε στην εκπόνηση της Κριτικής του καθαρού Λόγου) συνιστά πολύτιμο τεκμήριο για την εξέλιξη του καντιανού στοχασμού: Ο χώρος δεν συνιστά μεν εδώ ακόμη a priori παράσταση και όρο της δυνατότητας της εμπειρίας και των αντικειμένων αυτής, αποδεικνύεται όμως ήδη προϋπόθεση της παράστασης των όντων. Ο Καντ βρίσκεται άρα εδώ ήδη, τρόπον τινά, καθ’ οδόν προς την υπερβατολογική του φιλοσοφία, για τη διαμόρφωση της οποίας το ερώτημα περί του χώρου υπήρξε ασφαλώς ιδιαίτερης σημασίας.