Το 1984 ήταν το έτος Ντιντερό, καθώς συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από το θάνατό του. Αυτό το βιβλίο, που ξεκίνησε με την προοπτική να εκδοθεί στη διάρκεια της επετείου, κατέληξε να καθυστερήσει. Όσο προχωρούσε η μετάφρασή του, τόσο μεγάλωνε η ανάγκη να επεκταθεί η αναζήτηση γύρω απ' το συγγραφέα και το έργο του. Πολλή πανεπιστημιακή αλλά και "προοδευτική" σκόνη έχει σωρευτεί πάνω απ' το μεγάλο φιλόσοφο του διαφωτισμού, αφήνοντας μόνο να προβάλλουν οι δωρικές κολώνες του ρωμαλέου του οικοδομήματος, της "Εγκυκλοπαίδειας".

Πρέπει, για να προσπαθήσουμε ν' αποκαλύψουμε αυτό το ουσιαστικό που υπάρχει στον άνθρωπο, να ξεχάσουμε για λίγο τις διαιρέσεις, που, απ' τη στιγμή που τις παραδεχόμαστε, φέρνουν μαζί τους ολόκληρο Κοράνι από ακλόνητες αλήθειες και το φανατισμό που τις ακολουθεί. Μπορούμε να κατατάξουμε τους ανθρώπους σε δεξιούς και σ' αριστερούς, σε καμπούρηδες και σε ίσιους, σε φασίστες και σε δημοκράτες και οι διακρίσεις αυτές είναι απρόσβλητες. Όμως η αλήθεια, το ξέρετε, είναι εκείνο που απλουστεύει τον κόσμο και όχι εκείνο που δημιουργεί το χάος. Η αλήθεια είναι η γλώσσα που αποκαλύπτει το καθολικό.

Όταν οι λέξεις έχουν τη δύναμη να αποκαλύπτουν πληγές και να ξεσκεπάζουν κρυμμένες αρρώστιες, εκεί που η αθωότητα λιθοβολείται και η κακία θριαμβεύει... Τότε ακριβώς ο Γκόγκολ νιώθει να πνίγεται και να φωνάζει στη γη που τόσο αγάπησε, τη Ρωσία: "Δεν είσαι τάχα προορισμένη να γεννήσεις ήρωες, εσύ που τους προσφέρεις τόση έκταση για να δράσουν;" Πρόκειται από τις ωραιότερες πινελιές του διάσημου Ρώσου συγγραφέα. Οι "Νεκρές Ψυχές" τρομάζουν τη χώρα στην οποία αναφέρονται, ακριβώς επειδή είναι ο καθρέφτης της.

Τα τρία έργα του συγγραφέα που τόσο αγαπήθηκαν, συχνά ανεβαίνουν στα θέατρα όλου του κόσμου με μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό.
Συγκεκριμένα, το "Ημερολόγιο ενός τρελού" γράφτηκε σε μορφή ημερολογίου, "Το παλτό" και το "Πορτραίτο" είναι διηγήματα. Ο τρόπος έκφρασης, η εξωτερίκευση των συναισθημάτων των ηρώων, οι συμβολισμοί είναι τα κύρια συστατικά που κάνουν τους αναγνώστες να νιώθουν κάτι από τον ευατό τους στις αράδες αυτών των έργων, αγγίζοντάς τους στο έπακρον. Γι' αυτό ακριβώς και έμειναν αναλλοίωτα στο χρόνο, κατατάσσοντας το συγγραφέα τους στους κλασικούς του είδους.

Μόνο ένας λαός πληροφορημένος για το δοξασμένο του παρελθόν, αλλά και για τα λάθη που γίνανε, που στοχάζεται τα μαθήματα της Ιστορίας, που μαθαίνει να ξεχωρίζει πιο καλά τους φίλους από τους εχθρούς, την πολιτική της προόδου από την απλή δημαγωγία, μπορεί να ασκήσει την κυριαρχία του και να βαρύνει πάνω στα γεγονότα. Τριάντα χρόνια ιστορικού σκοταδισμού τον έχουν στερήσει κι απ' αυτή την απαραίτητη γνώση του παρελθόντος, που χωρίς αυτήν το παρόν και το μέλλον γίνονται θαμπά και λίγο μπορούν να κυριαρχηθούν.