Περιγραφή
Ποιος ρόλος άραγε δικαιώνει καλύτερα την αποστολή ενός εκδότη πέραν αυτού του ανασκαφέα; Οπως ένας σκηνοθέτης οφείλει να αναδείξει έναν νέο ηθοποιό στον οποίο πιστεύει, όπως ένας μαέστρος εμφυσά πίστη στους μουσικούς του για να απογειώσει την ορχήστρα, έτσι και ένας εκδότης -πόσο μάλλον αν είναι «μικρός» και «πιστός», όπως ο ποιητής και «χειρώνακτας» του εκδοτικού κόσμου Βασίλης Ζηλάκος των εκδόσεων «Κουκούτσι»- ανασκαλεύει τα κοιτάσματα μιας γραμματείας και ανασύρει θησαυρούς.
Αυτή η «αρχαιολογική ανασκαφή» μάς έφερε στο προσκήνιο την περίπτωση της Ιταλίδας ποιήτριας Ιζαμπέλα ντι Μόρα, που έζησε στη Νότια Ιταλία τον 16ο αιώνα. Τα ποιήματά της, που απηχούν όχι μόνο το πνεύμα του τόπου και της εποχής αλλά και τη δική της τραγική ζωή, ήρθαν επί της ουσίας στον «μοντέρνο» κόσμο το 1929 με τη μελέτη του Benedetto Croce, και έκτοτε ταξιδεύουν με διακυμάνσεις, παύσεις και χάσματα.
Ηρθαν στην ελληνική γλώσσα με αυτήν την κομψή έκδοση από το «Κουκούτσι», ένα μικρό σε αριθμό σελίδων βιβλίο, αλλά γεμάτο με μια αδιόρατη μελαγχολία, αισθαντική και σκοτεινά γοητευτική, σαν το ίχνος μιας κοπέλας που έζησε στον Νότο στα 1500 τόσο… Η μετάφραση που έκανε η ποιήτρια Αννα Γρίβα, που μας έδωσε και έναν πλήρη και βαθύ πρόλογο, έδωσε προτεραιότητα στη μουσική των ελληνικών, διατήρησε το μέτρο στον βαθμό του δυνατού και διέσωσε την εσωτερική αρχιτεκτονική του σονέτου και της ωδής, της φόρμας που αποτελεί τη βάση της ποίησης της Ιζαμπέλα ντι Μόρα.
Η περίπτωση αυτής της Ιταλίδας κόρης, που δολοφονήθηκε από τα ίδια της τα αδέλφια, έγκλειστη και απομονωμένη σε πύργο, όταν βρέθηκε η ερωτική αλληλογραφία της με τον Don Diego (ο οποίος επίσης φονεύεται), γίνεται ένα σύμβολο, ένα μενταγιόν μετάνοιας και τιμής. Ο Μάρκος Ν. Δενδρινός μας δίνει ένα εξαιρετικό επίμετρο, υψηλού διανοητικού και αισθητικού επιπέδου, μια μικρή πραγματεία για τις γυναίκες διανοούμενες της Αναγέννησης, ένα κείμενο που δικαιώνει την αποστολή ενός εκδοτικού εγχειρήματος όπως αυτό.
Η Ιζαμπέλα ντι Μόρα στην ποίησή της εκφράζει την ελπίδα να διασωθεί το ίχνος της πέρα από τον φυσικό της θάνατο. Απευθύνεται συχνά στον πατέρα της, που τον αγαπά, εξόριστος ο ίδιος στη Γαλλία, ως απόηχος και αυτή η εξορία της γαλλοϊσπανικής έριδας πάνω από το σώμα της Νότιας Ιταλίας. Η Ιζαμπέλα, με μια βαθιά φιλοσοφική, θρησκευτική θεώρηση, στο μεταίχμιο της παγανιστικής ενόρασης και της κατανυκτικής αναδίπλωσης, απευθύνεται τόσο στην Τύχη (με όλη της τη συμβολική φόρτιση) όσο και στον ποταμό Σίριο που διασχίζει την ιδιαίτερη πατρίδα της. Οι επικλήσεις της είναι βουβές προσευχές αλλά και τολμηρές επιταγές γεμάτες δύναμη και πίστη. Η περίπτωση της Ιζαμπέλα, ως μιας γυναίκας του ιταλικού Νότου στις αρχές του 16ου αιώνα, γίνεται σύμβολο της σκληρής μετάβασης των απομονωμένων περιοχών της Ιταλίας σε έναν νέο τρόπο κατανόησης του κόσμου. Αυτό το πέρασμα, γεμάτο ρήγματα, τριγμούς και χαράδρες, είχε πολλά θύματα, καθώς η παλιά φεουδαρχία διατηρούσε ρίζες και το νέο φως δεν έριχνε μακρές σκιές. Η Ιζαμπέλα ντι Μόρα μένει ως ηρωίδα ενός κόσμου σε έκλειψη.
του Νίκου Βατόπουλου
