ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΓΚΟΥΛΑΓΚ 2

“Στη φυλακή […] ο άνθρωπος είναι απέναντι στη θλίψη του. Η θλίψη αυτή είναι βουνό, μα πρέπει να τη βιώσει μέσα του, να την αφομοιώσει, να τη χωνέψει, και την ίδια στιγμή θα δει και τον εαυτό του μέσα σ’ αυτή. Είναι η ύψιστη ηθική εργασία, αυτή όλους πάντα τους εξύψωνε. Η μονομαχία με τα χρόνια και τους τοίχους – η ηθική εργασία και ο δρόμος προς την εξύψωση (από τη στιγμή που νικήσεις). […] Στο στρατόπεδο όμως ο δρόμος αυτός δεν υπάρχει για σας. Το ψωμί δεν έχει μοιραστεί σε ίσα κομμάτια, πετάχτηκε απλό στο πλήθος – τρέξε να τ’ αρπάξεις!
Χτύπα τους γείτονές σου και άρπαξέ το από αυτούς! […] Το ψωμί είναι τοποθετημένο μέσα στο ορυχείο, σύρσου να το πάρεις. Έχεις χρόνο να σκεφτείς για τη θλίψη σου, για το παρελθόν και το μέλλον, για την ανθρωπότητα και τον Θεό; […] Μισείς την εργασία, που είναι ο μεγαλύτερος εχθρός σου. Μισείς όσους σε περιβάλλουν, τους ανταγωνιστές σου στη ζωή και τον θάνατο.
Εξαντλείσαι από τον έντονο φθόνο και την ανησυχία ότι τώρα, κάπου πίσω από την πλάτη σου, μοιράζονται εκείνο το ψωμί που ίσως να έφτανε στα χέρια σου, ότι πίσω από τον τοίχο παίρνουν από το καζάνι εκείνη την πατάτα η οποία θα μπορούσε να βρεθεί στη δική σου καραβάνα.”

Στον πρώτο τόμο του Αρχιπελάγους Γκουλάγκ (Μέρη Ι – ΙΙ) ο Σολζενίτσιν περιέγραψε τη θεμελίωση του σοβιετικού σωφρονιστικού συστήματος και τη σταδιακή γιγάντωση του Αρχιπελάγους των φυλακών και των στρατοπέδων σε όλη τη σοβιετική επικράτεια. Στον δεύτερο τόμο (Μέρη ΙΙΙ – IV), που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, ο Σολζενίτσιν επικεντρώνεται στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, αυτόν τον τρομακτικό μηχανισμό, ένα σύστημα σύγχρονης δουλοπαροικίας, που άλεσε στα σωθικά του εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές. Σκληρότητα, ειρωνεία, ωμότητα, λυρισμός, χιούμορ, αυτοϋπονόμευση, εμβάθυνση στον ψυχισμό, στα ιδεολογικά, κοινωνικά, ψυχολογικά κίνητρα που διαμορφώνουν τη στάση του ανθρώπου απέναντι στους άλλους και στον ίδιο του τον εαυτό: το Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 2 είναι μια δυσπρόσιτη κορυφή στην ιστορία, της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένα κλασικό έργο που παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρο, ως ανατομία της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στην κτηνώδη εξουσία.