Περιγραφή
“Οι ονειρικές παραστάσεις θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ερμηνεία της δομής μιας πραγματικότητας η οποία δεν άργησε να μετατραπεί σε εφιάλτη. Άρχισα λοιπόν να συλλέγω όνειρα γεννημένα υπό την επίδραση του δικτατορικού καθεστώτος. Το εγχείρημα δεν ήταν διόλου εύκολο, αν λάβουμε υπ’ όψιν τον φόβο ορισμένων να μου εμπιστευτούν τα όνειρά τους. Σε πέντε-έξι περιπτώσεις έτυχε μάλιστα να ακούσω σχεδόν απαράλλαχτα διατυπωμένη τη φράση: “Τα όνειρα απαγορεύονται, και όμως ονειρεύομαι”.
ΑΠΟ ΤΟ 1933 ΕΩΣ ΤΟ 1939, η Γερμανοεβραία δημοσιογράφος Σαρλόπε Μπέραντ, κατοπινή φίλη και μεταφράστρια της Hannah Arendt, συγκέντρωσε όνειρα Γερμανών πολιτών, Εβραίων και μη, που ζούσαν, όπως και η ίδια, κάτω από την πραγματικότητα του πρώιμου Τρίτου Ράιχ. Στη συνέχεια τα κρυπτογράφησε και, αφού πρώτα τα έκρυψε στη βιβλιοθήκη της, τα ταχυδρόμησε στο εξωτερικό, απ’ όπου τα περισυνέλεξε μετά το 1939, όταν διέφυγε και η ίδια στη Νέα Υόρκη.
Στο βιβλίο της, η Μπέραντ παραθέτει και σχολιάζει τα καταγεγραμμένα όνειρα, αφήνοντας να ανακύψει το ερώτημα κατά πόσο υπό το ναζιστικό καθεστώς ο ύπνος ήταν πράγματι ιδιωτική υπόθεση. Τα όνειρα της συλλογής προσλαμβάνουν έτσι χαρακτήρα ιστορικής πηγής και αφηγούνται τη ζωή υπό τη μόνιμη απειλή της τρομοκρατίας, άλλοτε μοιάζοντας να αντλούν έμπνευση από τις σκοτεινές εικόνες του Κάφκα και άλλοτε προαναγγέλλοντας τον εφιάλτη του οργουελικού Μεγάλου Αδελφού και του Θαυμαστού καινούργιου κόσμου.
Τα όνειρα της συλλογής καταδεικνύουν μέχρι τίνος βαθμού ήταν ικανό να ασκήσει έλεγχο το ολοκληρωτικό καθεστώς του Τρίτου Ράιχ πάνω στον πολίτη, δεδομένου ότι ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν ο άνθρωπος υποτίθεται πως είναι μόνος με τον εαυτό του, η τρομοκρατία και η προπαγάνδα εισέβαλλαν άλλοτε απροκάλυπτα και άλλοτε ύπουλα στα όνειρά του για να τον συνθλίψουν.
Όμως, πάνω απ’ όλα, η συγγραφέας επιχειρεί να κατανοήσει και να εξηγήσει πώς ένα ολόκληρο έθνος ήταν δυνατόν να αποδεχτεί, να συμπορευτεί και να συνεργαστεί με ένα καθεστώς θεμελιωμένο εκ φύσεως στον τρόμο και στη βία – ένα καθεστώς υπό το οποίο η μοναδική επιλογή που έχει το άτομο για να επιβιώσει είναι να ευθυγραμμιστεί μαζί του, ακόμα και όταν ονειρεύεται.
Εισαγωγή της γαλλικής έκδοσης της Martine Leibovici και επίμετρα της γερμανικής έκδοσης του Reinhart Koselleck (1981) και της αμερικανικής έκδοσης του Bruno Bettelheim (1968). (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
MARTINE LEIBOVICI: Εισαγωγή: Τα πολιτικά παραμύθια της Σαρλόττε Μπέραντ
ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΡΑΪΧ
Η ιστορία πίσω από το εγχείρημα
Η αναδιαμόρφωση της ιδιωτικής σφαίρας ή “Η ζωή δίχως τοίχους”
Γραφειοκρατικές τερατολογίες ή “Τίποτε δεν μου δίνει πια χαρά”
Ο καθημερινός κόσμος τη νύχτα ή “Έτσι ώστε ούτε εγώ να καταλαβαίνω τον εαυτό μου”
Ο μη-ήρωας ή “Μα δεν βγάζω μιλιά”
Η χορωδία ή “Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε”
Οι προκαταλήψεις ενεργοποιούνται ή “Οι μελαχρινοί στην αυτοκρατορία των ξανθών”
Αναλαμβάνοντας ενεργό δράση ή “Αρκεί να το θέλεις”
Ανομολόγητες επιθυμίες ή “Τελικός προορισμός: Χάιλ Χίτλερ”
Δεδηλωμένες επιθυμίες ή ¨”Ειδικά αυτόν τον θέλουμε στις γραμμές μας”
Οι Εβραίοι ονειρεύονται ή “Αν χρειαστεί, θα παραχωρήσω τη θέση μου στα παλιόχαρτα”
Ευχαριστίες
REINHART KOSELLECK: Επίμετρο στη γερμανική έκδοση
BRUNO BETTELHEIM: Επίμετρο στην αμερικανική έκδοση
