Περιγραφή
Οι άνθρωποι λένε: Ο γορίλας του αυτοκινητόδρομου. Ο πίθηκος στην Έξοδο 8. Ο ένας και μοναδικός Ιβάν, ο φοβερός γορίλας. Εμένα φωνάζουν με αυτά τα ονόματα, αλλά δεν είμαι εγώ. Εγώ είμαι ο Ιβάν, σκέτο Ιβάν, μόνο Ιβάν. Νομίζω πως γεννήθηκα καλλιτέχνης. Ακόμα κι όταν ήμουν μωρό, στην αγκαλιά της μάνας μου, είχα καλλιτεχνικό μάτι. Έβλεπα σχήματα στα σύννεφα και γλυπτά στις πέτρες που κατρακυλούσαν στα ρυάκια. Γραπωνόμουν από χρώματα – από το κατακόκκινο λουλούδι που δεν έφτανα, από το εβένινο πουλί που πετούσε δίπλα μου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο Ένας και μοναδικός Ιβάν είναι ένας ύμνος στη μοναδικότητα και ταυτόχρονα ο τρόπος με τον οποίο η Αμερικανίδα συγγραφέας Κάθριν Απλγκέιτ απέτισε φόρο τιμής σε όλα τα ζώα που έζησαν ή γεννήθηκαν και συνεχίζουν να ζουν σε καθεστώς αιχμαλωσίας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλει στην ευαισθητοποίηση των παιδιών πάνω στο θέμα της μεταχείρισης των άγριων ζώων. Ο λογοτεχνικός Ιβάν είναι ένας «φοβερός και τρομερός γορίλας» που ζει σε ένα τσίρκο με ζώα το οποίο δεν περιοδεύει και έχει την έδρα του σε ένα εμπορικό κέντρο, σε έναν τόπο χωρίς ταυτότητα, κοντά σε έναν αυτοκινητόδρομο, κάπου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πρόκειται για μια μάλλον παρηκμασμένη κατάσταση στην οποία το ζώο είναι συνεχώς εκτεθειμένο σε ένα περιβάλλον χωρίς κανένα φυσικό στοιχείο, με συντροφιά μια μισο-χαλασμένη τηλεόραση και ένα σκυλάκι, τον Μπομπ. Η συγγραφική επιλογή να έχει φωνή ο Ιβάν ώστε να αφηγηθεί σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του προσθέτει ρεαλισμό και αμεσότητα. […] Ο Ιβάν όμως εκτός όλων των άλλων είναι «καλλιτέχνης»: φτιάχνει ζωγραφιές με υλικά που του προμηθεύει το αφεντικό του. Η συγγραφική επιλογή να έχει φωνή ο Ιβάν ώστε να αφηγηθεί σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του προσθέτει ρεαλισμό και αμεσότητα και κυρίως κάνει την αφήγηση εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καθώς προσφέρει την ευκαιρία στον (μικρό) αναγνώστη να μπει στη θέση του ζώου. Η οπτική του γορίλα-αφηγητή δεν μπορεί παρά να είναι απλή όχι όμως πάντα μονοδιάστατη. Πετυχαίνει να είναι σχολιαστική και να εμβαθύνει χωρίς να αποδίδονται στον γορίλα ικανότητες που η επιστήμη μας επιτρέπει να γνωρίζουμε καλά πως δεν διαθέτει. Το χιούμορ δεν λείπει και πηγάζει από τις απλοϊκές μα πολύ καίριες παρατηρήσεις που κάνει ο γορίλας ιδίως σχετικά με τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των ανθρώπων που επισκέπτονται το εμπορικό κέντρο. Η ούτε καν μισής σελίδας περιγραφή της έναρξης της αιχμαλωσίας (κεφάλαιο «περικοκλάδα») είναι σπαρακτική και αποτελεί θαυμάσια αλληγορία για το πώς βιώνουν τα παιδιά-πρόσφυγες τη βίαιη εγκατάλειψη της εστίας τους. Οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου, όταν ο Ιβάν έρχεται έπειτα από πολλά χρόνια αιχμαλωσίας σε επαφή με μια οικογένεια γοριλών, είναι από τις πιο πειστικές, γλαφυρές, τρυφερές και όμορφες περιγραφές σχετικά με το τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για τα ζώα. Ο επί χρόνια φυλακισμένος γορίλας θα είναι πια μαζί με τους δικούς του σε έναν ζωολογικό κήπο σε καθεστώς ημι-ελευθερίας. Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται: Το βιβλίο απευθύνεται σε όλα τα παιδιά του δημοτικού που είναι σε θέση να διαβάζουν με ευχέρεια και κυρίως είναι αρκετά ώριμα ώστε να είναι σε θέση να προβληματιστούν πάνω σε ηθικά ζητήματα. Για ποιο λόγο θα το αγαπήσουν τα παιδιά: Τα παιδιά αγαπούν τα ζώα, ταυτίζονται εύκολα με αυτά και ενδιαφέρονται για τη ζωή και τις συνήθειές τους. Η μελέτη των πρωτευόντων θηλαστικών τούς γεννά πολλά ερωτήματα (για το ανθρώπινο είδος, την εξέλιξή του κ.λπ) και τα ευαισθητοποιεί απέναντι σε σημαντικά ηθικά ζητήματα. Ταυτόχρονα, η ιστορία του Ιβάν θα τα συγκινήσει και θα τα διασκεδάσει. Για ποιο λόγο να το προτιμήσουν οι γονείς: Όπως λέει ο γορίλας της Κάθριν Απλγκέιτ αναφερόμενος στη ζωή του στο εμπορικό κέντρο «με τον καιρό συνηθίζεις τα πάντα», χωρίς αυτό να σημαίνει πως η προσαρμογή στη θλιβερή καθημερινότητά του τον κάνει χαρούμενο. Το βιβλίο Ο ένας και μοναδικός Ιβάν υπογραμμίζει χωρίς εξάρσεις πως όλοι – μα όλοι! – διαθέτουν μοναδικές ικανότητες κι έχουν το δικαίωμα σε μια ευτυχισμένη ζωή.
