Περιγραφή
H Σκοτεινή ήπειρος είναι μια πυκνή επισκόπηση της ευρωπαϊκής ιστορίας, όπου παρουσιάζονται ανάγλυφα οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις από το 1919 ώς το 1997. Αποτολμώντας να φωτίσει σκοτεινές περιοχές αυτής της ιστορίας και να αμφισβητήσει πολλά από τα μέχρι τώρα δεδομένα της, ο συγγραφέας επανερμηνεύει τις ευρωπαϊκές εμπειρίες της επανάστασης, του πολέμου και του ολοκληρωτισμού και αναρωτιέται για την εμβέλεια και την προοπτική της δημοκρατίας. Παρά την επιστημονική μεθοδολογία της, η μελέτη αυτή δεν αποφεύγει διόλου τα κρίσιμα ηθικά και πολιτικά ζητήματα που συνδέονται με την τραυματική μνήμη και τις μετέωρες επαγγελίες της Ευρώπης. Ένα πρόσθετο ενδιαφέρον του βιβλίου είναι η ιδιαίτερη προσοχή που δίνει στην Ελλάδα και ο ρόλος που της αναγνωρίζει στις εξελίξεις, πράγμα ασυνήθιστο για τέτοιου είδους σφαιρικές θεωρήσεις της ευρωπαϊκής ιστορίας. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
– Στο βιβλίο σας δείχνετε να υποστηρίζετε πως η Ευρώπη δεν παίζει πια καθοριστικό ρόλο, πως έπαψε να αποτελεί το κέντρο των πραγμάτων…
“Nαι. Eίναι ώς ένα βαθμό το συμπέρασμά μου. H Eυρώπη μπορεί να μην έπαψε να παίζει κάποιο ρόλο, όμως σίγουρα παίζει πολύ μικρότερο ρόλο απ’ ό,τι στο παρελθόν. Aυτή η άποψη δεν είναι, ωστόσο, καινούργια. Ήδη, από τα μέσα της δεκαετίας του ’40, δύο βιβλία μίλησαν για την “πολιτική κατάρρευση” της Eυρώπης και για το “τέλος της ευρωπαϊκής εποχής”. Aυτό που προσθέτω εγώ είναι ότι εξετάζω την Eυρώπη από άλλη σκοπιά, σε σχέση με την εικόνα του εαυτού της, που θέλει να παρουσιάζει. Όταν π.χ. σταμάτησε ο Ψυχρός Πόλεμος, η Δυτική Eυρώπη θριαμβολογούσε υποστηρίζοντας ότι η ελευθερία και η δημοκρατία νίκησαν την τυραννία. Aν, όμως, προσεγγίσουμε την κάθε ιδεολογία με τους δικούς της όρους, ως πρόταση για τη λύση κοινωνικών προβλημάτων στην Eυρώπη, η εικόνα που προκύπτει είναι διαφορετική, οπότε οδηγούμαστε σε μία επανερμηνεία των φαινομένων. Aρκεί π.χ. να δούμε ότι όταν κατέρρευσε ο κομμουνισμός στη Pουμανία, ο Aντονέσκου που ανέβηκε στην εξουσία ήταν ένας πρώην συνεργάτης των Γερμανών κι όμως εμφανίστηκε ως σωτήρας, ως ο πρώτος αντικομμουνιστής ηγέτης.”
[Απόσπασμα από συνέντευξη του Μαρκ Μαζάουερ σχετικά με την αγγλική έκδοση του έργου στη Μικέλα Χαρτουλάρη στα “Πρόσωπα” -Τα Νέα, 22/1/2000]
Περιεχόμενα
Πρόλογος
– Ο εγκαταλειμμένος ναός: άνοδος και πτώση της δημοκρατίας
Η δημιουργία των συνταγμάτων
Ο εμφύλιος πόλεμος της Ευρώπης
Αστικές αμφιβολίες
Η κριτική του κοινοβουλευτισμού
Η κρίση της δημοκρατίας
Μορφές της δεξιάς
Ο νόμος και το εθνικοσοσιαλιστικό κράτος
– Αυτοκρατορίες, έθνη, μειονότητες
Διαλύοντας τις μεγάλες αυτοκρατορίες
Η φιλελεύθερη παραλλαγή: προς τα δικαιώματα των μειονοτήτων
Ιδεαλιστές και ρεαλιστές
Ενάντια στη φιλελεύθερη νέα τάξη
Φασιστικές αυτοκρατορίες
– Υγιή σώματα, άρρωστα σώματα
Πόλεμος και καταστροφή των σωμάτων
Το κράτος ως πάτερ φαμίλιας
Ποσότητα και ποιότητα
– Η κρίση του καπιταλισμού
Το κομμουνιστικό επίτευγμα
Εθνική ανάκαμψη
Ο φασιστικός καπιταλισμός
Αναμορφώνοντας έναν δημοκρατικό καπιταλισμό
– Η Νέα Τάξη του Χίτλερ, 1938-45
Η χαμένη ευκαιρία του Χίτλερ
Ζώντας σε ιστορικού καιρούς
Οργανώνοντας την Ευρώπη
Ολοκληρωτικός πόλεμος
Η Ευρώπη ως φυλετική οντότητα
Ο φυλετικός πόλεμος (1): Πολωνία, 1939-41
Ο φυλετικός πόλεμος (2): Vernichtungskrieg, 1941 – 45
– Προσχέδια για τον Χρυσό Αιώνα
Αναζωογόνηση της δημοκρατίας
Το άτομο ενάντια στο κράτος
Το έθνος-κράτος και η διεθνής τάξη
Η νέα συναίνεση: όρια και αντιφάσεις
Ουτοπίες και πραγματικότητες: το μέγεθος του επιτεύγματος
– Μια βάναυση ειρήνη, 1943-49
Μετατοπίσεις πληθυσμών και κοινωνική κρίση: 1944-48
Οικογένεια και ηθική
Η κατοχική πολιτική, 1943-45
Ένα νέο ξεκίνημα;
Η διαίρεση της Γερμανίας
Ο ψυχρός πόλεμος στην Ευρώπη
– Χτίζοντας τη Λαϊκή Δημοκρατία
Η εδραίωση του πολιτικού ελέγχου
Προς το σταλινισμό
Μεταρρύθμιση του κομμουνισμού
Η νέα κοινωνία
Το τέλος της αυτοκρατορίας;
– Ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας: η Δυτική Ευρώπη, 1950-75
Aναζωογόνηση της δημοκρατίας
Το αναπτυξιακό θαύμα
Τα κράτη πρόνοιας
Η ατομικιστική κινητοποίηση της Ευρώπης
Εξαμερικανισμός της Ευρώπης;
Κινήματα διαμαρτυρίας στην κοινωνία της ανάπτυξης
Μεταναστεύσεις
– Η κρίση του κοινωνικού συμβολαίου
Η κρίση του πληθωρισμού
Το θατσερικό πείραμα
Το ανθεκτικό κράτος
Παρακμή της Αριστεράς;
Οι χαμένοι
Θρίαμβος του ατομικισμού
Η παγκοσμιοποίηση και η κρίση του έθνους-κράτους
– Καρχαρίες και δελφίνια: Η κατάρρευση του κομμουνισμού
Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η ανατολική Ευρώπη
Η ατροφία του κόμματος
Η εξέλιξη της σοβιετικής πολιτικής
Η κρίση του 1989
Η επανένωση της Γερμανίας
Ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία
– Επίλογος: Φτιάχνοντας την Ευρώπη
Χάρτες και πίνακες
Σημειώσεις
Βιβλιογραφικός οδηγός
Ευρετήριο
