ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

Αντί προλόγου
Γιατί ο κόσμος του Matrix είναι απλοϊκός

Είδα την ταινία The Matrix στο Άμστερνταμ το 1999, στην παγκόσμια πρεμιέρα της. Στο Αμστερνταμ με τις ψυχεδελικές εμπειρίες, ο κόσμος του Matrix στην αρχή φαινόταν σαν να απεικόνιζε κάτι τέτοιο. Γρήγορα κατάλαβα ότι δεν είχε καν ούτε αυτό το βάθος. Παρουσίαζε μια προσομοίωση ως κοινωνική πραγματικότητα. Μα κάθε προσομοίωση είναι μια παράσταση επιφανειακή και αβαθής. Τελευταία, ακούγεται η ιδέα ότι η ίδια η πραγματικότητα είναι μια προσομοίωση. Είναι μια ιδέα χωρίς νόημα αφού καταρχάς διαχωρίζει υπόρρητα την πραγματικότητα από την προσομοίωση για να τις ταυτίσει ξανά σε ένα δεύτερο επίπεδο. Μα πρέπει να παραδεχτούμε πως και οι προσομοιώσεις είναι ασφαλώς μέρος του πραγματικού, αλλιώς δεν θα υπήρχαν. Όλο το συμβολικό δίκτυο παρουσίασης του αόρατου, οι συμβολικές αναπαραστάσεις των φαντασιακών σημασιών, το μεγάλο δίκτυο των θεσμών και των σημασιών που χαρακτηρίζει και την πιο απλή ανθρώπινη κοινωνία είναι ασφαλώς πολυεπίπεδο και απείρως βαθύτερο, και πλουσιότερο από οποιαδήποτε προσομοίωση, δηλαδή μίμηση. Η κοινωνία δημιουργεί μιμητικές αλλά δημιουργεί και ερμηνευτικές και δημιουργεί και εκ του μηδενός φαντασιακές παραστάσεις. Και η προσομοίωση είναι απλώς μια επιμέρους μορφή παράστασης που αντιγράφει μόνο την επιφάνεια, και ορίζεται από το γεγονός ότι είναι αντίγραφο τινός, ότι δεν είναι πρωτότυπη, διαστρωματωμένη ή αυτοτελής. Εξ ορισμού λοιπόν είναι κομμάτι μιας ευρύτερης πραγματικότητας, που είναι καθ’ εαυτή διαστρωματωμένη και απροσδιόριστη. Η προσομοίωση είναι πραγματική όσο και το όνειρο αλλά όχι ατομική όπως αυτό. Και όμως, ενώ και το όνειρο και η ξύπνια συνείδηση αποτελούν μέρος της πραγματικότητας, ανήκουν σε διαφορετικά πεδία και σε διαφορετικές κατηγορίες της. Η προσομοίωση δεν έχει καν το μυστήριο του ονείρου, είναι απλώς μια ακριβής απεικόνιση παραστατικών φαινομένων της συμβολικής επιφάνειας του κοινωνικο-ιστορικού φαντασιακού. Ο κόσμος του Matrix είναι επίπεδος, απλοϊκός και επιφανειακός. Και δεν θα μπορούσε να υπάρχει αυτόνομα.

Ας προχωρήσουμε σε πιο σημαντικά θέματα.

Παρουσίαση
Τι σημαίνει ψηφιακό; Τι είναι ο κυβερνοχώρος; Η παρούσα μελέτη αποτελεί ένα εγχειρίδιο για μια ευρύτερη έρευνα, υπόθεση της οποίας είναι ότι ο ψηφιακός κόσμος συγκροτεί μία εικονική πραγματικότητα όχι ως μιμητική αντανάκλαση, αλλά ως επέκταση και αναδημιουργία του κοινωνικο-ιστορικού κόσμου, ένα νέο πεδίο πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού ανταγωνισμού με τις δικές του ιδιαιτερότητες.

Θεωρώ ότι η εμφάνιση του Internet συνιστά μια ιστορική τομή σε κοινωνικό και οντολογικό επίπεδο. Από τη μία, το Internet διανοίγει τη δυνατότητα ενός νέου ψηφιακού δημοκρατικού ανθρωπισμού, με χαρακτηριστικά την οριζοντιότητα, την ελεύθερη ανταλλαγή, την ελεύθερη κυκλοφορία της πληροφορίας και της έρευνας, την ελεύθερη επικοινωνία, τα ψηφιακά κοινά. Από την άλλη, προσφέρει εξίσου την δυνατότητα ενός νέου ψηφιακού ημιολοκληρωτικού αντι-ανθρωπισμού, μέσω της επέκτασης των συστημικών δομών, του εμπορίου των δεδομένων και της πληροφορίας, της καταγραφής, της αποσωματοποίησης, της ιδιωτικής απομόνωσης και του άνωθεν ελέγχου. Η διαφορά μεταξύ των δύο προοπτικών είναι πολιτική και έγκειται στο νόημα της ψηφιακής επικοινωνίας ως δημόσιας πράξης.

Προκειμένου να πράξουμε πρέπει να κρίνουμε, προκειμένου να κρίνουμε πρέπει να κατανοήσουμε και προκειμένου να κατανοήσουμε πρέπει να διαφωτίσουμε τις πολλαπλές πτυχές του νέου ψηφιακού λόγου.