Το φοιτητικό κίνημα την περίοδο της Μεγάλης Αναταραχής: πραγματικότητες, προοπτικές, ψευδαισθήσεις

Αυτό το έργο του Τσβάιχ είναι ένα από τα πιο αδικημένα αριστουργήματα, καθώς ο τίτλος "Καστελιόν κατά Καλβίνου" δημιουργεί την παρεξήγηση ότι το θέμα του είναι μια «παλαιά θεολογική διαμάχη» και ως εκ τούτου δεν μας αφορά. Εκδόθηκε το 1936, δηλαδή την εποχή των Μουσολίνι, Χίτλερ και Στάλιν, της ανόδου και κυριαρχίας των ολοκληρωτισμών. Η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, για την οποία αγωνίστηκε ο Καστελιόν, το πιο θεμελιώδες δηλαδή ανθρώπινο δικαίωμα που πρώτο καταλύει κάθε τυραννία και επιβουλεύεται κάθε εξουσιαστής, ήταν το μέγα θέμα που επέλεξε ως καταλληλότερο ο Τσβάιχ για να μιλή

Αν και εκφωνήθηκαν με απόσταση άνω του μισού αιώνα μεταξύ τους, οι δύο διαλέξεις που συγκεντρώνονται στο παρόν βιβλίο απηχούν η μία την άλλη: διαγράφουν έναν ευρύ κύκλο, τον κύκλο του δημόσιου λόγου του διασημότερου Γάλλου ανθρωπολόγου.

Κάποιος φουκόφιλος θα ισχυριζόταν πως το ότι η "κριτική σκέψη" διαβάζει με μάτια διάπλατα κλειστά τα φουκωικά ερωτήματα και το ότι δεν βλέπει αυτό που βρίσκεται κάτω από τη μύτη της είναι ζήτημα φουκωφοβίας. Ενδεχομένως. Σίγουρα, όμως, είναι ζήτημα ανάγνωσης του παρόντος...

«Το έργο τέχνης ως εμπόρευμα» - ένας τέτοιος τίτλος θα φαινόταν να προσδιορίζει μια προσέγγιση στην τέχνη ιδιαίτερα προσήκουσα σε θεωρίες εντός της μαρξιστικής παράδοσης όπως αυτή νοείται ευρύτερα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, μόνο από την αρχή της δεκαετίας του 1930 άρχισαν να εμφανίζονται σ' αυτή την παράδοση αναλύσεις της τέχνης ως εμπορεύματος.

Δεν υπάρχει πια συμβολική ανταλλαγή στις νεωτερικές κοινωνίες, τουλάχιστον όχι ως μορφή που τις οργανώνει. Βέβαια, το συμβολικό δεν παύει να τις στοιχειώνει σαν τον θάνατό τους. Είναι το σχήμα μιας κοινωνικής σχέσης θεμελιωμένης στην εξολόθρευση της αξίας, που το μοντέλο της παραπέμπει μεν για μας στα πρωτόγονα μορφώματα, όμως η ριζική της ουτοπία αρχίζει να εκρήγνυται σιγά σιγά σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας μας, μέσα στον ίλιγγο μιας εξέγερσης που δεν σχετίζεται πια καθόλου ούτε με την επανάσταση ούτε με τον νόμο της ιστορίας ούτε καν με την «απελευθέρωση» μιας «επιθυμίας».

... Μήπως δεν νιώθετε την ψύχρα του κενού στα πρόσωπά σας; Δεν έχει αρχίσει, αλήθεια, να κάνει όλο και πιο κρύο; Και οι νύχτες που έρχονται δεν είναι ολοένα και πιο σκοτεινές; Ο Θεός είναι νεκρός. Ο Θεός έχει πεθάνει. Και είμαστε εμείς οι δολοφόνοι του. Δολοφόνοι μες στους δολοφόνους, πώς θα παρηγορηθούμε; Ό,τι ιερότερο, ό,τι ισχυρότερο διέθετε αυτός ο κόσμος έως τώρα μάτωσε μέχρι θανάτου κάτω απ’ τα μαχαίρια τα δικά μας.

"Θα ιδρύσεις μία Σχολή του Είναι, ένα Πανεπιστήμιο για όποιον έχει ένα όνειρο,
ένα Όραμα να υλοποιήσει..., στην οποία θα διδάσκεται ότι το 'όνειρο'
είναι ό,τι πιο πραγματικό υπάρχει....
ότι αυτό που οι άνθρωποι αποκαλούν πραγματικότητα
δεν είναι παρά η αντανάκλαση του ονείρου τους.
Θα Ιδρύσεις μια Σχολή της υπευθυνότητας,
μια Σχολή για φιλόσοφους της δράσης, όπου θα διδάσκεται ότι η ευτυχία είναι οικονομία,
ότι η αφθονία, η άνεση και η ομορφιά είναι εκ γενετής δικαίωμα του κάθε ανθρώπου.
Θα ιδρύσεις μία Σχολή για την αιωνιότητα....

Κύριος στόχος του βιβλίου αυτού είναι η ανάδειξη του γεγονότος ότι η μεταφυσική και η γνωσιολογία του Πλάτωνα αποτελούν το θεμέλιο στο οποίο στηρίζεται η θεώρησή του για τη γλώσσα. Ως εκ τούτου, πρόκειται για μία ερμηνευτική προσέγγιση της ίδιας της πλατωνικής γλωσσολογίας, κατά τρόπο, όχι μεμονωμένο, αλλά ολιστικό.

"Ο άνθρωπος, από την εποχή της δικής του ξεχωριστής εξέλιξης, αποδύθηκε και αποδύεται επίμονα σε τρία είδη αγώνα: πρώτον, παλεύει με τις συμπαγείς, ανόητες δυνάμεις της φύσης, δηλαδή τη ζέστη και το κρύο, τους ανέμους και τους ποταμούς, την ύλη και την ενέργεια [Ο Κόσμος] δεύτερον, με τα πράγματα που είναι κοντύτερά του, δηλαδή με τα ζώα και τα φυτά, με το ίδιο του το σώμα - πότε υγιές, πότε άρρωστο [Η Σάρκα] και τέλος, με τους φόβους και τις επιθυμίες του, με τις φαντασιώσεις και τις βλακείες του [Ο Διάβολος].