Κεντρικό αντικείμενο για τον στοχασμό του πρώιμου Νίτσε, όπως φανερώνουν τα κύρια συγγράμματα της περιόδου αυτής, αποτελεί η αρχαία ελληνική τραγωδία. Υπό το πρίσμα της μεταφυσικής και της αισθητικής θεωρίας του Σοπεγχάουερ, ο Νίτσε πραγματεύεται την ακμή και την παρακμή του "αρχαίου μουσικού δράματος" ως αποφασιστικό κεφάλαιο στην ιστορία ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού.

Όταν η ψυχή ξεπέφτει, τότε το σεξ είναι βρωμιά και η βρωμιά είναι σεξ, και η παραμικρή σεξουαλική επαφή με μια γυναίκα γίνεται μαρτυρία της βρωμιά της. Αυτή η κατάσταση του απλού, χυδαίου ανθρώπου που ονομάζεται πλήθος και υψώνει τη φωνή του είναι η πηγή όλης της πορνογραφίας. [...]

Το σεξ πρέπει να διοχετευθεί κάπου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για νέους. Στον θαυμαστό πολιτισμό μας, διοχετεύεται στον αυνανισμό. Και η αυτοαπομόνωση του αυνανισμού παράγει ηλιθίους.

D. H. Lawrence

"Ήθελα να βρω για παιδαγωγό μου έναν αληθινό φιλόσοφο ο οποίος θα μπορούσε να εξυψώσει κάποιον επάνω από την ανεπάρκεια [...] και θα τον δίδασκε ξανά, απλά και ειλικρινά, να, είναι, στη σκέψη και τη ζωή, "παράκαιρος" [...]· διότι οι άνθρωποι έχουν γίνει τώρα τόσο πολύπλευροι και περίπλοκοι που αναγκάζονται να γίνονται ανειλικρινείς όταν θέλουν [...] να διατυπώσουν ισχυρισμούς και να πράξουν σύμφωνα μ' αυτούς [...] Τέτοιες ήταν η δεινή θέση μου, η ανάγκη και η επιθυμία μου όταν γνώρισα τον Σοπεγχάουερ.

Ο Γιάκομπσεν (1847-1885) υπήρξε στα τέλη του 19ου αιώνα ο αδιαμφισβήτητος "κυρίαρχος του στιλ" στη σκανδιναβική λογοτεχνία. Το ιδιαίτερο ύφος του επηρέασε όλη την επόμενη γενιά των Βορειοευρωπαίων συγγραφέων. Η βαθιά ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες του του χάρισε το χαρακτηρισμό του "μεγαλύτερου ψυχολόγου της νεότερης λογοτεχνίας", ενώ οι δυνατές περιγραφές του εκείνον του "μεγάλου ζωγράφου του πεζού λόγου".

Στο ανά χείρας δοκίμιο, ένα από τα πρώιμα κείμενά του, ο Νίτσε εισάγει για πρώτη φορά το "απολλώνιο" και το "διονύσιο", τις περίφημες αυτές έννοιες με τις οποίες εξηγεί και αναλύει τη γέννηση της δραματικής ποίησης στην ελληνική Αρχαιότητα. Αναδεικνύει περαιτέρω την κεντρική ιδέα που διέπει την τέχνη των δύο μεγάλων κλασικών δραματουργών, του Αισχύλου και του Σοφοκλή. Καταδεικνύει επιπλέον την ιδιαίτερη σημασία της μουσικής στο δραματικό έργο και αναπτύσσει εν συντομία βασικές αρχές μιας γενικής θεωρίας για τις τέχνες και την ιεραρχία τους.

Η θεωρία του Σοπεγχάουεργια τα χρώματα οφείλει τη γένεσή της στην προσωπική γνωριμία του δημιουργού της με τον Γκαίτε. Ο Σοπεγχάουερ εκκινεί βέβαια από τα πορίσματα της χρωματολογίας του Γκαίτε, όμως αναπτύσσει μια πολύ πρωτότυπη για τα χρώματα αντίληψη, βασισμένη στο δικό του φιλοσοφικό σύστημα. Τα χρώματα, κατ' αυτόν, συνιστούν φαινόμενο της φυσιολογίας, γεννώνται δηλαδή μέσα στομάτι και δεν υπάρχουν αντικειμενικά. Όρο της δημιουργίας τους αποτελεί ο κατά το ποιόν μερισμός της ενέργειας της όρασης, ο οποίος παρέχει την εξήγηση πολλών φαινομένων σχετικών με τα χρώματα.

Μυθιστόρημα πρωτοποριακό, από πολλές απόψεις "μπροστά από την εποχή του", εκπλήσσει ακόμη και σήμερα με την καινοτομία της γραφής του, ενώ όταν πρωτοεκδόθηκε (το 1927) προκάλεσε σκάνδαλο λόγω του προκλητικού του θέματος.

Πώς μπορούν οι ανθρωπιστικές επιστήμες, που βρίσκονται πλέον σε καθεστώς υποτίμησης, να αναζωογονηθούν και να γίνουν ελκυστικές και χρήσιμες για τον σύγχρονο άνθρωπο; Πώς θα αποκτήσουν πάλι το στοιχείο της δημιουργικότητας που είχαν κάποτε; Πώς θα τους ξαναδώσουμε τον αρχικό ανθρωπιστικό τους χαρακτήρα μετά την απανθρωποποίηση που υπέστησαν κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα;