Προλετέρκα είναι το όνομα ενός πλοίου. Δεμένο στη Βενετία, περιμένει να μεταφέρει στην Ελλάδα μια ομάδα αξιοσέβαστων Ελβετών τουριστών. Ανάμεσά τους, ένας κύριος που κουτσαίνει ελαφρά και η κόρη του, που δεν έχει κλείσει ακόμη τα δεκαέξι. Πατέρας και κόρη είναι τελείως αποξενωμένοι, ωστόσο ανάμεσά τους υπάρχει ένας δεσμός που ανάγεται σε μια μακρινή εποχή, θαρρείς προγενέστερη της ύπαρξής τους.
Ήταν χαμένη. Χαμένη ανεπανόρθωτα. Ανήκε στον μεγάλο αυτοκράτορα, μα αυτός δεν την ήξερε, δεν ήξερε τίποτα γι’ αυτήν. Ήταν μικροσκοπική κι ασήμαντη, πιο ασήμαντη από τις ασήμαντες μυγούλες που βούιζαν στην κάμαρα του αυτοκράτορα, αόρατες ή κι ενοχλητικές ίσως γι’ αυτόν. Αόρατη η κι ενοχλητική ίσως : όπως κι αν ήταν, αυτή τον αγαπούσε. Η καρδιά της ήταν θερμή, τρυφερή, νέα. Κάποιες στιγμές, με το βλέμμα προσηλωμένο σε κάποιο από τα πορτραίτα του, ένιωθε κι η ίδια σαν τις μυγούλες που, μικροσκοπικές κι ασήμαντες κι ενοχλητικές, σέρνονταν πάνω στη ζωγραφιά.
Πριν από μερικά λεπτά, ήταν παράξενη η ζωή· τώρα, εξίσου παράξενος ήταν ο θάνατος. Έχοντας σταθεί στα πόδια της, η νυχτοπεταλούδα κειτόταν πλέον ήρεμη, παραιτημένη και απόλυτα αξιοπρεπής. Τί τα θες, έμοιαζε να λέει, ο θάνατος είναι πιο δυνατός από μένα.
Στο ημερολόγιό της, με ημερομηνία 17 Φεβρουαρίου 1922, η Βιρτζίνια Γοϋλφ έγραφε ήδη σε ηλικία σαράντα ετών: «Ήθελα να μιλήσω για το θάνατο αλλά, ως συνήθως, μπήκε στη μέση η ζωή».
«Επιτέλους κύριε, θα μου κάνετε την τιμή να μου πείτε τί επιθυμείτε;»
Το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόταν ο τυπογράφος ήταν ένας άνδρας απολύτως απρόσωπος, ο πρώτος τυχών μεταξύ των ασήμαντων ή των απλοϊκών, κάποιος από τους ανθρώπους εκείνους που δίνουν την εντύπωση ότι υπάρχουν στον πληθυντικό αριθμό, τόσο πολύ εκφράζουν τον περίγυρο, τη συλλογικότητα, το αδιαίρετο. [...]
Αυτή η προκλητική, πρωτοπόρα και πλήρως συναρπαστική πολιτισμική ιστορία διερευνά πως αντιμετωπίστηκε το στήθος στον δυτικό κόσμο από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα - πως το κατανόησε η θρησκεία, οι τέχνες, η κοινωνία, η πολιτική, η ιατρική και η ψυχανάλυση.
Ήταν χαμένη. Χαμένη ανεπανόρθωτα. Ανήκε στον μεγάλο αυτοκράτορα, μα αυτός δεν την ήξερε, δεν ήξερε τίποτα γι’ αυτήν. Ήταν μικροσκοπική κι ασήμαντη, πιο ασήμαντη από τις ασήμαντες μυγούλες που βούιζαν στην κάμαρα του αυτοκράτορα, αόρατες ή κι ενοχλητικές ίσως γι’ αυτόν. Αόρατη η κι ενοχλητική ίσως : όπως κι αν ήταν, αυτή τον αγαπούσε. Η καρδιά της ήταν θερμή, τρυφερή, νέα. Κάποιες στιγμές, με το βλέμμα προσηλωμένο σε κάποιο από τα πορτραίτα του, ένιωθε κι η ίδια σαν τις μυγούλες που, μικροσκοπικές κι ασήμαντες κι ενοχλητικές, σέρνονταν πάνω στη ζωγραφιά.
Ο Μαιγκρέ διέσχισε το γεφυράκι βαστώντας το κάγκελο, ακούγοντας το νερό να βγάζει αφρούς κάτω απ’τά πόδια του και, πάντα μακριά, το ουρλιαχτό της σειρήνας.
"Ακόμα και να διαβάζεις κάτι τέτοιο είναι ανείπωτα δύσκολο. Ας με πιστέψουν οι αναγνώστες, μου είναι εξίσου δύσκολο να το γράφω. Μπορεί κάποιος να ρωτήσει: "Για ποιο λόγο να τα γράφουμε, για ποιο λόγο να το θυμίζουμε όλ' αυτά;"
Το χρέος του συγγραφέα είναι να διηγείται τη φρικτή αλήθεια, το χρέος του πολίτη-αναγνώστη είναι να τη γνωρίζει. Όποιος στρέψει το βλέμμα από την άλλη, όποιος κλείσει τα μάτια και προσπεράσει, θα προσβάλει τη μνήμη των νεκρών".
...ουδέποτε νοεί άνευ φαντάσματος η ψυχή, έλεγε ο Αριστοτέλης. Τα φαντάσματα του Σταγειρίτη, προπαντός όπως τα στοχάστηκαν ξανά ο Αβερρόης κι οι άλλοι Άραβες κι Εβραίοι φιλόσοφοι του Μεσαίωνα, δεν είναι αυθαίρετες μυθικές κατασκευές ούτε απλώς οι εικόνες από την αισθητηριακή επαφή με την υλική πραγματικότητα. Χωρίς τη φαντασία και τα φαντάσματά της είναι αδύνατο να αναδειχθεί αυτό το δυναμικό, οι ίδιες οι δυνατότητες από την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τον κόσμο μέσω της εργασίας, τον κοινωνικό "μεταβολισμό " του, κατά την έκφραση του Μαρξ.
