Υπάρχει ένα σχεδόν μυθικό χωριό που κατοικείται από εκκεντρικούς όσο και αρχέτυπους ανθρώπινους χαρακτήρες. Είναι ένας παράξενος τόπος, ένας συμπυκνωμένος μικρόκοσμος της κεντρικής Ευρώπης και του κόσμου. Το Αρχέγονο το φυλάσσουν ακροβολισμένοι τέσσερις αρχάγγελοι. Και μέσα από τα δικά τους μάτια, που είναι κρυστάλλινα και εκπέμπουν λυρισμό, παρακολουθούμε τις ζωές των απλών ανθρώπων του καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, από το 1914 ως τις δικές μας μέρες - την πολυτάραχη δηλαδή ιστορία της Πολωνίας υπό τη μορφή μιας επικής αλληγορίας που διαπερνά τον χώρο και τον χρόνο.

Το θέμα του "Μπέρεν και Λούθιεν" φαντάζει απλό: ο απεγνωσμένος έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους. Ωστόσο, στα χέρια του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, η ερωτική ιστορία του θνητού Μπέρεν και της αθάνατης Λούθιεν μεταμορφώνεται σε έναν συγκλονιστικό μύθο. Ο πατέρας της Λούθιεν, βασιλιάς των Ξωτικών, ο οποίος αντιτίθεται στη σχέση της με τον Μπέρεν, αναθέτει στον αγαπημένο της κόρης του μια εξαιρετικά δύσκολη δοκιμασία. Αν κατορθώσει να τη φέρει σε πέρας, τότε θα μπορέσει να την παντρευτεί.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) είναι σε εξέλιξη. Ένα πρωί, ο λοχαγός Αρμάν δίνει μέσα από τα χαρακώματα το σύνθημα της επίθεσης εναντίον των Γερμανών. Οι στρατιώτες εφορμούν. Ανάμεσά τους ο Αλφά Ντιάγε και ο Μαντέμπα Ντιοπ, δυο Σενεγαλέζοι που μάχονται, μαζί με τόσους άλλους ομοεθνείς τους, για τα γαλλικά χρώματα. Λίγα μέτρα μετά την έξοδό τους από το χαράκωμα, ο Μαντέμπα πέφτει θανάσιμα πληγωμένος μπροστά στα μάτια του Αλφά, του παιδικού του φίλου που τον είχε πάνω κι από αδελφό.

Ο Ομπλόμοφ -ο ήρωας του έργου- ενσαρκώνει μ' ένα θαυμαστό τρόπο τον παλιό τύπο του Ρώσου γαιοχτήμονα: είναι νωθρός, απαθής, ανίκανος ν' αναλάβει κάθε πρωτοβουλία, αντιδράει παθητικά στα εξωτερικά γεγονότα σκύβει, όπως και η ψυχή του μουζίκου, κάτω από το βάρος σκοτεινής "ανατολίτικης" μοίρας. Σε κάποια στιγμή μια γενναία και ευαίσθητη γυναίκα, η Όλγα, κουνάει λίγο το βραδυκίνητο αυτόν όγκο αλλά γρήγορα ο Ομπλόμοφ θα ξαναπέσει στη μοιραία του ακινησία. Ο μεγάλος Ρώσος κριτικός Μπιελίνσκη γράφει πως ο Γκοντσαρόφ κατόρθωσε στο μυθιστόρημα αυτό ν' απεικονίσει άρτια έναν εθνικό τύπο. 

Δέκα αγοράκια με σκούτερ τρέχουν σαν τρελά στο αντίθετο ρεύμα για να κατακτήσουν τη Νάπολη. Δεκαπεντάχρονα με ανώδυνα παρατσούκλια -Μαραζά, Πεσμένος, Δοντάκι, Λόλιποπ, Ντρόουν-, επώνυμα παπούτσια, κανονικές οικογένειες και το όνομα της κοπέλας τους σε τατουάζ. Έφηβοι που δεν έχουν αύριο, ούτε καν πιστεύουν σ’ αυτό. Που δε φοβούνται τη φυλακή ή τον θάνατο, γιατί ξέρουν ότι η μόνη τους ευκαιρία είναι να τα παίξουν όλα για όλα, αμέσως. Που ξέρουν ότι "λεφτά έχει όποιος τα παίρνει". Οπότε, βουρ, στα μηχανάκια, για να πάνε να τα πάρουν: τα λεφτά, αλλά προπαντός την εξουσία.

Δεκαεπτά και ένα γράμματα, 17 άνδρες αφηγητές και άλλες τόσες μοναδικές αντιλήψεις για τον κόσμο, που συνδέονται μεταξύ τους με μυστικές γέφυρες για να χτίσουν ένα ιλιγγιώδες μυθιστόρημα για τον αδύνατο έρωτα. Ένα ερωτικό μυθιστόρημα που τρέφεται με τον νόμο της σχετικότητας, όπου ακόμα κι αυτές οι λογοτεχνικές αναφορές μοιάζουν με απομεινάρια ναυαγίου, μυθιστόρημα που είναι ταυτόχρονα μια κυβιστική εξομολόγηση του συγγραφέα. Τίποτα δεν είναι πραγματικό ή αυτοβιογραφικό, κι όμως τα πάντα είναι αληθινά, διότι όλα αντιμετατίθενται, αλλοιώνονται, γίνονται πανανθρώπινα.

Όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η "Στέπα", όλοι οι κριτικοί την επαίνεσαν με τα πιο κολακευτικά λόγια. Είπαν ότι ο Τσέχωφ είναι μεγαλοφυία και τον συγκρίνανε με τον Γκόγκολ και τον Τολστόη. Ο Γκόρκη είπε ότι όλες οι σελίδες της "Στέπας" είναι σαν κεντημένες με ψιλό μαργαριτάρι. Και μια άλλη φορά έγραψε στον Τσέχωφ: "Ξέρετε τι κάνετε; Σκοτώνετε το ρεαλισμό... Σε λίγο θα πεθάνει, για πολύ καιρό μάλιστα... Κανένας δεν ξέρει να γράφει έτσι απλά όπως εσείς για απλά πράγματα... Τα διηγήματά σας είναι μικρά όμορφα μπουκάλια γεμάτα με όλα τα αρώματα της ζωής...".

Όπως και πολλές άλλες από τις ιστορίες του Ρ.Λ. Στήβενσον, έτσι και ο "Μάρκχαϊμ" είναι μία ψυχρή εξιστόρηση του αγώνα μεταξύ του καλού και του κακού όπως και μεταξύ ελεύθερης θέλησης και προορισμού μέσα στην ανθρώπινη ψυχή, μια εξιστόρηση έξω από την εύκολη ηθικολογία και τα συνηθισμένα κοινωνικά στερεότυπα.

Ένα συνταρακτικό μυθιστόρημα, γραμμένο με θάρρος από τον κορυφαίο αρθρογράφο της Corriere della Sera Αντόνιο Φεράρι. Το χειρόγραφο ήταν ανέκδοτο για χρόνια. Κάποιοι μάλιστα έκαναν τα πάντα ώστε το βιβλίο να παραμείνει στην αφάνεια. Ο Φεράρι έγραψε αυτά που γνώριζε αλλά δεν μπορούσε να τεκμηριώσει, αφού δεν είχε αποδείξεις. Τα γεγονότα επιβεβαιώθηκαν αργότερα, τόσο από νεότερες μαρτυρίες όσο και από την επιτροπή έρευνας γύρω από την υπόθεση δολοφονίας του Άλντο Μόρο.