Μια φορά κι έναν καιρό, σ' ένα μικρό χωριό της μακρινής Θράκης, στη Βιζύη, τη Βιζώ, όπως την έλεγαν οι ντόπιοι, μέσα σ' ένα σπίτι δίπατο, με παράθυρα πολλά και μιαν αυλή κλεισμένη ολόγυρα με μαντρότοιχο ψηλό, γεννήθηκε ένα παιδί φτωχό, ο Γιωργής, ο γιος της Δεσποινιώς της Μιχαλιέσας, της μάνας και μοναδικής αφέντρας του σπιτιού, αφού ο πατέρας, πριν γίνει καλά καλά πέντε χρόνων ο Γιωργής, άφησε την ορφάνια, τη δυστυχία και τη φτώχεια κληρονομιά στα τρία του παιδιά, τέσσερα με το «κοιλάρφανο», το Μιχαήλο, που δεν πρόλαβε να τον δει.

Η Παρούσα Μελέτη είναι καρπός πολύχρονης διδασκαλίας του Παπαδιαμάντη στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Στηρίζεται πάνω σε μια αντικειμενική, απροκατάληπτη, καθαρά φιλολογική, ανάγνωση ολόκληρου του έργου του συγγραφέα: μυθιστορήματα και διηγήματα.

Δεκατέσσερα δοκίμια για τις τύχες της έκφρασης απέναντι στην ταραχή των ανθρωπίνων, από το δημοτικό τραγούδι ως τον Καβάφη, τον Μαβίλη, τον Τέλλο Άγρα και τον Ελύτη, από τον Ουίλλιαμ Μπλαίηκ ώς την Έμιλυ Ντίκινσον, τον Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, τον Ρόμπερτ Φρόστ και τον Φίλιπ Λάρκιν, από τη στήλη της Αμφαρέτης ώς τον Σαίξπηρ και τον Πρίμο Λέβι. 

Ο κόσμος των πενήτων, των φτωχών και κατατρεγμένων, των αδύναμων και ευάλωτων ανθρώπων, είναι ο κόσμος του Παπαδιαμάντη. Ο αλάλητος στεναγμός τους αντηχεί μέσα στα διηγήματά του. Οι καημοί τους δεν έχουν μόνο κοινωνικά αίτια και γι' αυτό είναι χωρίς τελειωμό. Από τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη απουσιάζει η δράση, τα εξωτερικά μεγάλα γεγονότα, η περιπέτεια. Μεγαλώνουν ασύμμετρα όπως το δέντρο, χωρίς αυστηρό σχέδιο, χωρίς ανέλιξη συχνά, και τελειώνουν αθόρυβα.

ΔΟΚΙΜΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΞΙΩΣΕΩΝ. ΕΝΑ ΑΝΑΠΤΥΓΜΑ της ποιητικής δημιουργίας που δεν αφορά τη θεωρία, μα την πράξη, την ίδια τη ζωή της ποίησης. Τα πρωταίτια και οι επιπτώσεις μιας διηνεκούς ανασύστασης, που μόνο η διαφορετικότητα μπορεί να γονιμοποιεί. Πρόκειται για μία σειρά εκτιμήσεων σχετικές με την ακατεύναστη και επισφαλή φύση του ποιητικού κενού. Μία προσέγγιση της γενεαλογίας του ποιητικού τρόπου, του αυτοπροαίρετου, μιας γραφής που εμβαθύνει περισσότερο απ' όσο αναλύει. Μία συλλογή κειμένων γύρω από την ευεργετικότητα του ανώφελου και τη χαοτική κηδεμονία του περιεχομένου.

Σε μια στιγμή όπως αυτή που μιλάμε τώρα, στιγμή όπου η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα υπέρτατο σημείο έξαρσης της ίδιας της υπόστασής της, έξαρση όπου η ακμή και η παρακμή δεν διαχωρίζονται πλέον, όχι απλώς συγχωνεύονται αλλά η μία αναιρεί την άλλη, τουλάχιστον δεν είναι πια περιχαρακωμένες σε αποκλειστικούς τομείς αλλά αλληλοπεριχωρούνται, έτσι ώστε να μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει, την στιγμή αυτή, κάτι που αφήνει πίσω του καθιερωμένες κατηγοριοποιήσεις και προχωράει προς μία λυτρωτική κατάργηση λειτουργικών μέχρι στιγμής αξιών και αξιολογήσεων, σε μία τέτοια στιγμή όπου, κατά την γνώμη μ

Ο Νίκος Καββαδίας από τους κριτικούς λογοτεχνίας και τους αναγνώστες του θεωρείται ποιητής της θάλασσας και των περιπλανήσεων. Το όνομά του έχει τυλιχτεί σ' ένα σύννεφο φημών και ανεκδότων, που τον θέλουν άτομο ιδιόρρυθμο και άρα γοητευτικό, ενώ κάποιοι από τους μελετητές του τον έχουν κατατάξει στους "καταραμένους ποιητές", παίρνοντας αφορμή από τις επιρροές που δέχτηκε από τον Μπωντλαίρ και από την αντιηρωική ιδιοσυγκρασία του. Όσοι μελετητές ασχολήθηκαν μέχρι σήμερα με τον Καββαδία δεν κάνουν αναφορές στην πολιτική διάσταση της ζωής και του έργου του. 

Αυτό το οποίο κρίνεται εδώ είναι η εξής υπόθεση εργασίας: η "γενιά του '30", με αιχμή το δοκίμιο, το οποίο συνιστά μια "ιδιαίτερη παράμετρο", εμφανίστηκε ως "γενιά των ιδεών" και είχε ως "πρωτοστάτη" ή "δημόσιο εκπρόσωπο" και επομένως "διαχρονικό και διαπρύσιο υπερασπιστή" της τον Γιώργο Θεοτοκά (1905-1966) που εκφράζει την "ιδεολογία της και τροφοδοτεί τη μυθολογία της".

Το συνοπτικό αυτό διάγραμμα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας αποτελεί μια σύνοψη πολύ περιληπτική μιας εκτενέστερης Ιστορίας που ετοιμάζω, καθώς και των μαθημάτων που παρέδιδα επί πολλά χρόνια με τον γενικό τίτλο "Σταθμοί της νέας ελληνικής φιλολογίας" και που αποτελούσαν ένα είδος εισαγωγής πριν από τα ειδικότερα, ερμηνευτικά μαθήματα των πιο προχωρημένων ετών.

Στο βιβλίο παρουσιάζεται μια σφαιρική μελέτη της λογοτεχνίας της Κρητικής Αναγέννησης, συνδεδεμένης, με το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό της πλαίσιο. Η Κρήτη, που ήταν στην εξουσία της Βενετίας από τα 1211 ως τα 1669, ήλθε σ' επαφή με την αναγέννηση και ανταποκρίθηκε στα ερεθίσματά της δημιουργώντας ένα σύνολο αφηγηματικής και δραματικής ποίησης, γραμμένης στη κρητική διάλεκτο, που, όπως, γνωρίζουμε σήμερα, άσκησε σημαντική επιρροή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία.