Ο Ηλίας Βενέζης (Αϊβαλί, 4/17 Μαρτίου 1904 Αθήνα - 3 Αυγούστου 1973), στα πενήντα χρόνια (1924-1973) της πλούσιας συγγραφικής παραγωγής του, εξέδωσε, όσο ζούσε, είκοσι δύο βιβλία: επτά συλλογές διηγημάτων, τέσσερα μυθιστορήματα, ένα θεατρικό έργο, τέσσερα ταξιδιωτικά και έξι ακόμα έργα ("αφηγήσεις" και "χρονικά"). Δεν πρόλαβε να δει τυπωμένο το τελευταίο βιβλίο που είχε ετοιμάσει, το Μικρασία, χαίρε, το οποίο κυκλοφόρησε λίγο μετά τον θάνατό του.

Τι συμβολίζει η λευκή φάλαινα στο Μόμπι Ντικ; Τι είναι η ροή της συνείδησης στη λογοτεχνία; Και τι κοινό έχουν η Λολίτα και Το κουρδιστό πορτοκάλι; Σε αυτό το βιβλίο, καλύπτονται τα βασικά ρεύματα, θέματα και είδη της λογοτεχνίας και εξετάζονται πάνω από 250 λογοτεχνικά έργα.

Επιτέθηκαν στη λογοτεχνία, τη λοιδόρησαν, την καταδίκασαν, με κάθε πρόσχημα και ανεξαρτήτως καθεστώτος, με τις καλύτερες ή τις χειρότερες προθέσεις, για λόγους αστείους ή ενίοτε και σοβαρούς. Εξόρισαν τους ποιητές και έκαψαν τα βιβλία τους ή τουλάχιστον προσπάθησαν να το κάνουν. Εδώ και 2.500 χρόνια, η λογοτεχνία γίνεται στόχος ποικίλων επικρίσεων και κατηγοριών, που διατυπώνονται από φιλοσόφους και θεολόγους, ιερείς και παιδαγωγούς, επιστήμονες και κοινωνιολόγους, βασιλείς, αυτοκράτορες, ή ακόμα και προέδρους.

Ένας γιατρός, ένα κινηματογραφικό πλατό, μια ποιητική συλλογή: τρία εσωτερικά νήματα που πλέκουν δύο ζωές. Ο Βαλέριο Μαγκρέλλι μεταμορφώνει σε έργο την απρόσμενη σχέση του με τον "Φελλίνι τον Πτολεμαϊκό". Πρόκειται για ένα βιβλίο σχεδιασμένο και αφηγημένο, βιογραφικό και αυτοβιογραφικό: περιστατικά, διαδρομές και επανεμφανίσεις, παιδική ηλικία, ωριμότητα, ομοιοπαθητική και μυστηριακή κουλτούρα.

Τα κείμενα αυτά απαρτίζουν μιαν "ανάγνωση", τη δική μου ανάγνωση του Μονογράμματος, η οποία ξεκίνησε από το άκουσμα του λεπτού ερωτικού συναισθήματος κι έφτασε -δεν ξέρω πόσο δικαιολογημένα- στην παρακολούθηση της ένωσης του ποιητή με την ποιητική ιδέα. Το σίγουρο είναι -κι οφείλω, πρώτα σε μένα, να το εξομολογηθώ- ότι το έργο αυτό μού άνοιξε παράθυρα προς το μέλλον μου, το ανθρώπινο και το ποιητικό. Δεν ξέρω πόσο κατάφερα να ξεκλειδώσω το, έτσι κι αλλιώς, ολάνοιχτο κείμενο του Ελύτη. Αν η ανάγνωσή μου αυτή αποτελεί μια νίκη, σίγουρα πρόκειται για νίκη όπου έχω νικηθεί.
 

Συνθετική μελέτη με βασική θεματολογία την αναπαράσταση της αυτοδικίας, όπως αυτή προκύπτει από καταξιωμένα έργα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, με προϋπόθεση τη δημιουργική τους μετάπλαση, τη μυθοπλασία. Αποτελείται από πέντε επιμέρους ενότητες με τους ακόλουθους τίτλους: "Ύβρις και τίσις", "Η μνήμη", "Για λόγους τιμής", "Βεντέτες και άλλα".

Οι «Αμερικανικές ταυτότητες» αποτελούν την πρώτη εμπεριστατωμένη και μεθοδική επισκόπηση της φυσιογνωμίας του αμερικανικού πολιτισμού, με κύριο σημείο αναφοράς τη λογοτεχνία της χώρας αυτής. Με σημείο εκκίνησης το έτος 1603, όπου τίθενται οι βάσεις της πουριτανικής σκέψης και φαντασίας, το βιβλίο χαρτογραφεί τις κυριότερες τάσεις και τα κινήματα που εμφανίστηκαν στους τρεις επόμενους αιώνες (ρομαντισμός, ρεαλισμός, μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός) και καταλήγει σε μια ενδελεχή παρουσίαση της σύγχρονης αμερικανικής σκηνής, με έμφαση στη φεμινιστική γραφή και στον εθνοτικό λόγο.

Άρχισα να μαζεύω παραλειπόμενα και παράδοξα της λογοτεχνικής οικογένειας από τα φοιτητικά μου χρόνια στην Αγγλία, πατρίδα της ειρωνείας, του σαρκασμού και ενός ιοβόλου χιούμορ που εξακοντίζεται ευθύβολο, αλλά με μεγάλη χάρη και κομψότητα, ιδίως μεταξύ ομοτέχνων. Αργότερα, τα ευρήματά μου πλουτίστηκαν με ανάλογα στιγμιότυπα από την πολιτική και τις άλλες τέχνες. Καθώς τα χρόνια περνούσαν, αυτή η συνήθεια, καλό αντίδοτο στις πικρίες που μπορεί να γεννήσει ο εγχώριος λογοτεχνικός μικρόκοσμος (αφού η κακολογία δεν έχει πατρίδα), δεν με εγκατέλειψε... 

(από την Εισαγωγή)

Στη σύγχρονη ποίηση, ο χωροχρόνος της καθημερινότητας και της Ιστορίας συμπλέκεται δραστικά με εκείνον της φαντασίας, του ονείρου, της φύσης, της συλλογικής αγωνίας, των προσωπικών ανατάσεων και πτώσεων. Η ποίηση καθορίζεται από τις συνθήκες που την περιβάλλουν, τη συνθλίβουν ή και τη ματαιώνουν, αλλά δεν παύει να ανθίσταται, προβάλλοντας την πράξη της ουσιαστικής επικοινωνίας ως αναγκαία συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης. 

Στα μελετήματα που συγκεντρώνονται εδώ, η ποίηση αντιμετωπίζεται πρωτίστως ως πεδίο συνάντησης του λόγου των δημιουργών της. Κι ακόμη ως τεχνική και τέχνασμα· ως ματιά πάνω στην κοινωνία και τον κόσμο- ως τρόπος αυτοσύστασης και αυτοβιογράφησης των ποιητών αλλά και ως ένα είδος λανθάνουσας λογοτεχνικής κριτικής. Πλάι στις φιγούρες του Καβάφη, του Σικελιανού και του Καρυωτάκη, με το έργο των οποίων αναμετρώνται πολλοί από τους ομοτέχνους τους, εμφανίζονται ο Λαπαθιώτης, ο Ουράνης, ο Σκαρίμπας, ο Κοτζιούλας, ο Εγγονόπουλος, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Λάσκαρης, ο Βαγενάς, η Φραντζή, η Κυρτζάκη.