Η προλεταριακή ποίηση είναι πρώτ' απ' όλα ορισμένη τέχνη. Δεν υπάρχει ποίηση όπως και γενικότερα δεν υπάρχει τέχνη εκεί όπου λείπει η ζωντανή μορφή. Αν π.χ. ο πυθαγόρειος πίνακας ή οι φυσικοί νόμοι μεταποιηθούν σε στίχους, όσο κι αν είναι στίχοι, δεν είναι όμως ποτέ ποίηση. Το εργατικό τραγούδι δεν ήτανε πασατέμπο ή απλή ευχαρίστηση. Στην κοινή εργασία συγκέντρωνε τις προσπάθειες των εργαζομένων, τους βοηθούσε, τους κατάτασσε, έδινε ρυθμική κανονικότητα στις προσπάθειές τους, ρυθμική συνοχή (αρμονία). Έτσι έπαιζε ρόλο ενός οργανωτικού μέσου, των κολεκτιβιστικών ενεργειών.

Η κυρίαρχη σήμερα εθνική μας αφήγηση, το ιστορικό της σχήμα, δεν φτιάχτηκε από την ιστοριογραφία, αλλά κυρίως από τον Σεφέρη και τη λογοτεχνική γενιά του '30, με σύμβολό της τον Μακρυγιάννη.
Ο Νίκος Εγγονόπουλος βρίσκεται απέναντι σε αυτή την αφήγηση, με ποιήματα και πίνακές του, και πάνω απ' όλα με το κορυφαίο συνθετικό του ποίημα, Μπολιβάρ. Το ποίημα γράφεται μέσα στην Κατοχή, την ίδια στιγμή, τους ίδιους μήνες του χειμώνα 1942-'43, που γράφεται και η γνωστή διάλεξη του Σεφέρη, "Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης".

«Κάποτε υπολόγισα ότι η γνωστή και αναγνωρισμένη παγκοσμίως ρωσική λογοτεχνική παραγωγή, ποίηση και πεζογραφία, από τις αρχές του 19ου αιώνα και έπειτα, δεν ξεπερνά τις 23.000 τυπωμένες σελίδες κανονικού μεγέθους. Από την άλλη, η γαλλική ή η αγγλική, λόγου χάριν, λογοτεχνία έχει πίσω της ήδη μια ιστορία αρκετών αιώνων και ουκ ολίγων αριστουργημάτων.

Τούτη η μικρή συμβολή στις ιδεολογικό-πολιτικές ιδέες / αναζητήσεις, αυτού του αξεδίψαστου "Οδυσσέα" - ανιχνευτή, τόπων, ιδεών κι ανθρώπων-αποτελεί μια αδρή προσπάθεια, χωρίς πλατειασμούς, παρακολούθησης της όλης διαδρομής συγκρότησης των πιστεύω του πολιτικού Καζαντζάκη.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες αναγνωστών των μεγάλων συγγραφέων: εκείνοι που διαβάζουν τους μεγάλους συγγραφείς και εκείνοι που διαβάζουν τον Μπόρχες. Η διάκριση αυτή δεν είναι, βέβαια, αξιολογική. Δεν πιστεύω ότι οι αναγνώστες του Μπόρχες αποτελούν μια κατηγορία εκλεκτότερη απ’ ό,τι, λ.χ., οι αναγνώστες του Ντοστογιέφσκι, του Κάφκα ή του Παπαδιαμάντη. Εννοώ απλώς ότι είναι μια κατηγορία διαφορετική. Και τούτο γιατί ο Μπόρχες είναι συγγραφέας που διαφέρει κατά πολύ από τους συγγραφείς που ανέφερα, πολύ περισσότερο απ’ όσο οι συγγραφείς αυτοί διαφέρουν ο ένας από τον άλλο.

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ αυτού του τόμου τιτλοφορούνται "Η ανάγνωση του Σεφέρη", με την ίδια λογική που οι μελέτες του Δημήτρη Δημηρούλη για τον Καβάφη βρήκαν ανάλογη στέγη (Η ανάγνωση του Καβάφη, Gutenberg, 2013). Πρόκειται για διαφορετικές ματιές στο ποιητικό έργο του Σεφέρη που αξιοποιούν κάθε φορά συγκεκριμένες θεωρητικές απορίες και κριτικές αναζητήσεις. Συμπληρώνουν επίσης δύο βιβλία του συγγραφέα για τον ποιητή που προηγήθηκαν. Είναι ένα είδος παραλειπόμενα που κλείνουν παλιούς λογαριασμούς, ανοίγοντας ταυτόχρονα άλλους.

Προτού δώσω τις οφειλόμενες εξηγήσεις για τον τίτλο της συμβολής μου στη μαγεμένη συνάντησή μας, ξεκινώ με δύο εμβληματικά για μένα παραθέματα που θέλω να τα τοποθετήσω, σαν κατευόδια ή σαν καλούς οιωνούς, στις δύο άκρες του θέματός μας: στην είσοδο, ας πούμε, και στην έξοδο.

Ο νεαρός Ροΐδης -που θα κατέληγε να γίνει ο σημαντικότερος Νεοέλληνας συγγραφέας-, αποφασίζοντας να μελετήσει τα του δυτικού Μεσαίωνα, έδωσε φυσικά το "Η Πάπισσα Ιωάννα", έδωσε όμως και άλλα μεσαιωνολογικά κείμενα. Ενώ όμως η Πάπισσα είναι πασίγνωστη, οι σύντομες μελέτες που περιλαμβάνονται στο ανά χείρας βιβλίο έχουν μικρή διάδοση σήμερα.

Στο βιβλίο «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει. Ένας διά-λογος με τον Γιώργο Σεφέρη, που αρχικά γράφτηκε και παρουσιάστηκε ως θεατρικό αναλόγιο, ο Ευριπίδης Γαραντούδης απευθύνεται στον Γιώργο Σεφέρη, για να του υπενθυμίσει το ποίημά του «Με τον τρόπο του Γ.Σ.» (1936) και ιδίως τον περίφημο στίχο του «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει», και να τον πληροφορήσει για την τύχη τους, ύστερα από τον θάνατο του ποιητή.

Ο Πρέσβης και συγγραφέας Βασίλης Παπαδόπουλος παρουσιάζει στο δοκίμιο αυτό τον Γιώργο Σεφέρη από μια πρωτότυπη σκοπιά, δίνοντας έμφαση στον διπλωμάτη Σεφέρη και στον τρόπο που η καριέρα του επηρέασε τη λογοτεχνική του δημιουργία.

Αρχικά αναφέρεται με απλό και εύληπτο τρόπο στην ποίησή του, ενώ στη συνέχεια στην υπηρεσιακή του πλευρά, στη δύσκολη σχέση του με το Υπουργείο Εξωτερικών και τους πολιτικούς, με τα μόνιμα παράπονά του, όπως ότι η διπλωματική καριέρα δεν του επέτρεπε να ασχοληθεί επαρκώς με την ποίηση.